Zasadność naliczania przez kontrahenta odsetek o których mowa w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (dalej: Ustawa) za okres od 31 dnia po dniu wystawienia faktury do dnia, na który przypada termin zapłaty, pomimo, że termin zapłaty ustalano na 60 lub 90 dni od dnia wystawienia faktury.
Klienci prowadzący działalność gospodarczą pytają mnie w pierwszej kolejności, czy możliwe jest skuteczne naliczenie przez ich kontrahenta wspomnianych powyżej odsetek pomimo faktu, że strony uzgodniły na fakturze późniejszy termin płatności. Następnie pytają, czy można umownie wyłączyć możliwość naliczania takich odsetek przez ich kontrahenta (Sprzedającego).
W tym miejscu wskazać należy, iż nie ma możliwości skutecznego ograniczenia prawa Sprzedającego (wierzyciela w rozumieniu przepisów Ustawy) do domagania się odsetek ustawowych, przysługujących za okres od 31 dnia po spełnieniu przezeń świadczenia i doręczenia z tego tytułu Klientowi (dłużnikowi w rozumieniu przepisów Ustawy) faktury VAT lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonania usługi – do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego (art. 5 Ustawy). Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z art. 13 Ustawy, postanowienia umowy wyłączające lub ograniczające uprawnienia wierzyciela (Sprzedającego) lub obowiązki dłużnika (Klienta) o których mowa m.in. w art. 5 Ustawy są nieważne.
[Art. 5:Jeżeli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2-4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 618, z późn. zm.6)), przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.] [Art. 13:
Postanowienia umowy wyłączające lub ograniczające uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, o których mowa w art. 5, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 i 3, art. 8 ust. 1 i 4, art. 10, art. 11 i art. 12, są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy ustawy.]
Innymi słowy Sprzedającemu przysługuje uprawnienie (z którego może, ale nie musi skorzystać) w przedmiocie domagania się odsetek ustawowych (aktualnie w wysokości 9,5 % w skali roku), jeżeli odsetki te nalicza po upływie 30 dni od dostarczenia danego towaru/usługi i doręczenia za wspomniany towar/usługę aktury/rachunku Klientowi. Dlatego też jeżeli wyżej wymienione przesłanki zostały każdorazowo przez Sprzedającego spełnione, wówczas Klient nie będzie mógł się uchylić od obowiązku zapłaty za odsetki, nawet pomimo tego, że termin zapłaty został w fakturze/rachunku określony na 60 lub 90 dni. Należy bowiem pamiętać, że Ustawa nie zakazuje stronom ustanowienia terminów zapłaty dłuższych niż 30 dni, niemniej jednak, przez wzgląd na powołany wyżej art. 13 Ustawy, żaden nawet najbardziej precyzyjny zapis umowy, przewidujący termin spełnienia świadczenia dłuższy niż 30 dni, lub wprost uprawniający Sprzedającego do dochodzenia odsetek za opóźnienie dopiero z dniem upływu ustalonego wydłużonego terminu, nie będzie skuteczny świetle obowiązujących aktualnie przepisów prawa.
Sprzedającemu, w przypadku spełnienia swojego świadczenia – dostarczenia towaru/usługi i doręczenia z tego tytułu Klientowi faktury VAT lub rachunku (potwierdzających dostawę towaru/usługi), zawsze będzie przysługiwało prawo do żądania odsetek ustawowych wskazanych w Ustawie za okres opóźnienia, rozpoczynający się po upływie 30 dni od dnia spełnienia swojego świadczenia, a każdy zapis umowy wyłączający lub ograniczający to uprawnienie będzie nieważny – nawet w sytuacji gdy Sprzedający wyraziłby w Umowie na to zgodę. Wszelkie próby obejścia tego uprawnienia w zawieranych umowach nie doprowadzą do wyłączenia omawianego uprawnienia Sprzedającego. Jest to efekt wdrażania do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r., w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach przy transakcjach handlowych.
Sprzedający nie może również zrzec się prawa do odsetek przewidzianych Ustawą, ponieważ prowadziłoby to bezpośrednio do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów, mających walor przepisów szczególnych w stosunku do regulacji przepisów Kodeksu Cywilnego. Nawet uzyskanie przez Klienta oświadczenia Sprzedającego, iż ten zrzeka się roszczeń o odsetki o których mowa w Ustawie, będzie bezskuteczne, a Sprzedającemu niezależnie od złożonego oświadczenia będzie przysługiwało uprawnienie dochodzenia odsetek na drodze sądowej.
W przypadku, w którym Klient zdecyduje się nie zapłacić Sprzedającemu odsetek ustawowych obliczonych na zasadach wskazanych powyżej, w sytuacji gdy Sprzedający spełnił wskazane wyżej przesłanki (dostawa towaru/usługi i doręczenie faktury/rachunku), wówczas skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego przez Sprzedającego skutkować będzie pewną przegraną Klienta w tym zakresie.
Powyższy wpis nie stanowi porady prawnej. W celu przeanalizowania poszczególnej sprawy należy skontaktować się z prawnikiem i przedłożyć mu dokumentację dotyczącą danego stanu faktycznego.
